العبارات االصطالحية والتعابير المجازية للمرأة في الحكاية الشعبي ة الشامي ة

Transkrypt

1 X OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA ARABISTYCZNA ŚWIAT ARABSKI W HISTORII,, JĘZYKU I KULTURZE 8 CZERWCA 2017 UNIIWERSYTET MIIKOŁAJA KOPERNIIKA W TORUNIIU COLLEGIIUM MAIIUS,, FOSA STAROMIIEJSKA 3 PROGRAM OBRAD 9:30-10:00 REJESTRACJA UCZESTNIKÓW (przed salą 307) 10:00-10:05 OTWARCIE KONFERENCJI (sala 307) dr Adam KOLA, Prodziekan Wydziału Filologicznego UMK 10:05-10:45 WYKŁAD PLENARNY (sala 307) dr Magdalena LEWICKA (Uniwersytet Mikołaja Kopernika) Kitabistyka nowy kierunek badań orientalistyczno-slawistycznych na Wydziale Filologicznym UMK 10:45-11:15 PRZERWA NA KAWĘ (sala 306) 11:15-14:00 OBRADY W SEKCJACH (panel I i II) PANEL I LITERATURA (sala 307) Moderator: prof. dr hab. Katarzyna Pachniak 11:15-11:35 prof. dr hab. Marek DZIEKAN (UŁ), O piśmiennictwie marokańskim w XIX wieku: Muhammad Akansus ( ) życie i dzieło 11:35-11:55 dr hab. Arzu SADYKHOVA, prof. UAM (UAM), Zerwanie z kanonem: dwie nietypowe historie romantyczne w arabskiej literaturze średniowiecznej 11:55-12:15 dr hab. Jerzy ŁACINA, prof. UKW (UKW), Ibn Rabbihi al-andal s a Imru l-qays i język jego kasydy 1

2 12:15-12:35 dr Magdalena PINKER (UW), a bat al-badriyy n niezwykły manuskrypt ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie 12:35-12:55 dr Filip A. JAKUBOWSKI (UAM), Kreacja postaci uczonego w tekstach średniowiecznych na podstawie T r ulam Al-Andalus Ibn Al-Fara ego 12:55-13:15 mgr Joanna MUSIATEWICZ (UKW), Czy A mad F ris aš-šidy q był feministą? Portrety Arabek i Europejek w twórczości jednego z przedstawicieli annah y 13:15-13:35 mgr Sumaya AL-HAWARY (UMK, UKW), العبارات االصطالحية والتعابير المجازية للمرأة في الحكاية الشعبي ة الشامي ة 13:35-14:00 dyskusja PANEL II JĘZYK (sala 311) Moderator: prof. dr hab. Adanan Abbas 11:15-11:35 dr Iwona KRÓL (UJ), dr hab. Marek PIELA (UJ), O niektórych rzadszych znaczeniach czasownika posiłkowego wrócić w arabskim i hebrajskim 11:35-11:55 dr Agnieszka PAŁKA-LASEK (UJ), Zapożyczenia z języka francuskiego w dialekcie marokańskim sposoby wyrażania określoności 11:55-12:15 dr Jamila OUESLATI (UAM), Zapożyczenia z języka francuskiego w dialekcie tunezyjskim aspekt fonetyczno-fonologiczny اإلبدال الل غوي في العامية المصرية (UAM), 12:15-12:35 dr Ashraf.S BENYAMIN 12:35-12:55 dr Marcin MICHALSKI (UAM), Wariantywność graficzna współczesnego literackiego języka arabskiego 12:55-13:15 dr Sebastian BEDNAROWICZ (UKW), Nazwy łasicowatych w języku arabskim w aspekcie etymologiczno-porównawczym 13:15-13:35 dr Maciej KLIMIUK (Uniwersytet Okan, Uniwersytet w Heidelbergu), Dlaczego wśród języków wymarłych i wymierających nie ma arabskiego? O współczesnych dialektach arabskich zagrożonych wymarciem 13:35-14:00 dyskusja 14:00-15:00 OBIAD (bar w Collegium Maius) 15:00-17:00 OBRADY W SEKCJACH (panel III i IV) PANEL III LITERATURA (sala 307) Moderator: prof. dr hab. Barbara Michalak-Pikulska 15:00-15:20 prof. dr hab. Adnan ABBAS (UAM), Tematyka więzienia a przestrzeń i czas w irackiej powieści więziennej 2

3 15:20-15:40 dr hab. Izabela KOŃCZAK, prof. UŁ (UŁ), Ignacy Kraczkowski i jego jedyna podróż na Bliski Wschód 15:40-16:00 dr Adrianna MAŚKO (UAM), Ekstremizm, emigracja i ironia w powieści Grający w chmurach Alīego Badra 16:00-16:20 dr Agnieszka GRACZYK (UAM), Napisz, co chcesz. Nic nie zdarzy się gorszego niż to, co już się stało obrazy przemocy w utworach irackich pisarzy 16:20-16:40 dr Magdalena KUBAREK (UMK), Więzienie jako element kształtowania charakteru muzułmańskich bohaterów. Na podstawie prozy Na ba al-kayl n ego 16:40-17:00 dyskusja PANEL IV HISTORIA I POLITYKA (sala 311) Moderator: prof. dr hab. Marek Dziekan 15:00-15:20 prof. dr hab. Katarzyna PACHNIAK (UW), Nadchodzi apokalipsa: retoryka i formy propagandy współczesnych muzułmańskich ruchów radykalnych 15:20-15:40 dr hab. Radosław BANIA, prof. UŁ (UŁ), Państwo Islamskie nowy wymiar terroryzmu na Bliskim Wschodzie? 15:40-16:00 dr Bassam AOUIL (UKW), Świat arabski od wiosny do kryzysu 16:00-16:20 dr Krzysztof ZDULSKI (UŁ), Obszar arabski w brytyjskich planach obrony frontu północnego na Bliskim Wschodzie podczas II wojny światowej 16:20-16:40 dr Marcin GAJEC (UJ), Kto był prawdziwym zwycięzcą bitwy pod Manzikertem? 16:40-17:00 dyskusja 17:00-17:15 PRZERWA NA KAWĘ (sala 306) 17:15-19:30 OBRADY W SEKCJACH (panel V, VI, VII) PANEL V RELIGIA (sala 307) Moderator: dr hab. Arzu Sadykhova, prof. UAM 17:15-17:35 dr Paweł SZUPPE (UKSW), Islam i świat arabski w badaniach polskich ośrodków uniwersyteckich 17:35-17:55 dr Marcin GRODZKI (UW), DAM an niekanoniczny rękopis Koranu 17:55-18:15 dr Michał MOCH (UKW), Współcześni intelektualiści egipscy w obliczu cenzury i problemów prawnych. Studium wybranych przypadków 3

4 18:15-18:35 dr Mieszko ŁUKASZEWICZ (WSUS), Między szariatem a Watykanem zarys prawa rodzinnego Libanu 18:35-18:55 mgr Edyta WOLNY (PAN, UW), Sposób ukazywania obrazu braterskiej koegzystencji i współpracy wyznawców islamu i chrześcijaństwa w Egipcie na przestrzeni ostatnich kilku lat jako czynnik kształtujący postawy obywatelskie na podstawie wybranych tekstów kultury 18:55-19:15 mgr Łukasz PIĄTAK (UAM, UW), Kult ciał niebieskich w tajemnej liturgii Ših b ad-d na as-suhrawardiego ( ) 19:15-19:30 dyskusja PANEL VI SZTUKA (sala 311) Moderator: dr hab. Jerzy Łacina, prof. UKW 17:15-17:35 prof. dr hab. Barbara MICHALAK-PIKULSKA (UJ), dr Sebastian GADOMSKI (UJ), Film w twórczości Na ba Ma f a 17:35-17:55 prof. dr hab. Swietłana CZERWONNAJA (UMK), Współczesny meczet arabski na czterech kontynentach świata 17:55-18:15 dr Zbigniew LANDOWSKI (UG), Tematyka arabska wybranych oper europejskich 18:15-18:30 dyskusja PANEL VII GLOTTODYDAKTYKA (sala 311) Moderator: dr hab. Jerzy Łacina, prof. UKW 18:35-18:55 mgr Małgorzata AL-SHAHARI (badaczka niezależna), Potrzeba usystematyzowania i standaryzacji kształcenia tłumaczy języka arabskiego wobec nowych wyzwań translatorskich XXI wieku 18:55-19:15 mgr Joanna ZASTRZEŻYŃSKA (UMK), Wartość praktyczna list frekwencyjnych i słowników frekwencyjnych w nauczaniu języka arabskiego 19:15-19:30 dyskusja 19:30-19:45 ZAMKNIĘCIE OBRAD (sala 307) dr Magdalena KUBAREK (Uniwersytet Mikołaja Kopernika) 4

5 ABSTRAKTY Prof. dr hab. Adnan ABBAS Tematyka więzienia a przestrzeń i czas w irackiej powieści więziennej Podczas obrad poprzedniej, dziewiątej edycji OKA przedstawiłem pierwszą część referatu pt. Więzień polityczny we współczesnej powieści irackiej, w którym omówiony został wizerunek więźnia i jego cierpienie, śledztwo i tortury w latach (opublikowano w: W kręgu zagadnień świata arabskiego, Poznań 2015). Natomiast niniejszy referat, jako druga część, porusza inne wątki, również odzwierciedlające sytuację więzienną tej literatury w wymienionym wyżej okresie. Zajmuje się bowiem miejscem i czasem we współczesnej irackiej powieści o tematyce więzienia, sięgając także, w sposób skrótowy, do niektórych powieści arabskich. Odnoszę się też do tematyki więzienia i więźniów w literaturze arabskiej, przyczyn aresztowania i uwięzienia oraz niektórych irackich nazw i rodzajów więzienia. Przedstawiam irackie powieści i książki, w tym te, opublikowane w języku kurdyjskim i przełożone na język arabski oraz te, napisane arabszczyzną, poświęcone tematyce więzienia, a także inne motywy, takie jak styl i język więziennej powieści. Dr Bassam AOUIL Świat arabski od wiosny do kryzysu Zakład Arabistyki i Islamistyki Katedra Studiów Azjatyckich Wydział Neofilologii Uniwersytet im. Adama Mickiewicza adnan@amu.edu.pl Podczas wykładu omówione zostaną implikacje społeczno-kulturowe i polityczne tzw. Arabskiej Wiosny 7 lat po określanych tym mianem wydarzeniach oraz wynikające z nich kryzysy i wyzwania z perspektywy rosnących problemów i oczekiwań. Zakład Języka i Kultury Arabskiej Instytut Neofilologii i Lingwistyki Stosowanej Wydział Humanistyczny Uniwersytet Kazimierza Wielkiego basaou@gmail.com Dr hab. Radosław BANIA, prof. UŁ Państwo Islamskie nowy wymiar terroryzmu na Bliskim Wschodzie Terroryzm międzynarodowy jest uważany za jedno z najpoważniejszych zagrożeń współczesnego świata. W szczególności działania terrorystyczne inspirowane ideologią religijną fundamentalizmem mają aktualnie dominujący charakter na Bliskim Wschodzie. Region ten tradycyjnie stanowi obszar wzmożonej działalności licznych organizacji terrorystycznych. Z początkiem drugiej dekady XXI wieku za najgroźniejszą strukturę terrorystyczną w regionie uznaje się Państwo Islamskie. Jego działalność stwarza poważne zagrożenie nie tylko dla państw i społeczeństw regionu bliskowschodniego. Niniejsza analiza koncentruje się na zdefiniowaniu tych cech Państwa Islamskiego, które powodują, że stanowi ono nową formę zjawiska terroryzmu na Bliskim Wschodzie, szczególnie w zestawieniu z wcześniej istniejącymi organizacjami terrorystycznymi. 5

6 Katedra Bliskiego Wschodu i Północnej Afryki Wydział Studiów Międzynarodowych i Politologicznych Uniwersytet Łódzki rbania14@gmail.com Dr Sebastian BEDNAROWICZ Nazwy łasicowatych w języku arabskim w aspekcie etymologiczno-porównawczym Przedmiotem referatu jest przegląd arabskich terminów odnoszących się do głównych قضاعة ( Afrykę przedstawicieli rodziny łasicowatych zamieszkujących Eurazję i ابن عرس,, قاقم القندس المسكي, ابن مقرض, ظربان مرقط, سمور,الشره, سنسار, ). Celem wystąpienia jest ukazanie etymologii poszczególnych nazw w aspekcie porównania z innymi językami semickimi (hebrajskim, aramejskim, maltańskim) oraz ich klasyfikacja ze względu na budowę i związki semantyczne występujące pomiędzy poszczególnymi leksemami. Metoda badawcza opiera się na zestawieniu terminów występujących w poszczególnych językach wraz z podaniem ich pochodzenia słowotwórczego oraz (w niektórych przypadkach) także etymologii ludowej, a następnie na próbie ustalenia kierunku ewentualnych zapożyczeń oraz występowania powiązań semantycznych występujących pomiędzy leksemami. Zakład Języka i Kultury Arabskiej Instytut Neofilologii i Lingwistyki Stosowanej Wydział Humanistyczny Uniwersytet Kazimierza Wielkiego s.bednarowicz@gmail.com Dr Ashraf S. BENYAMIN اإلبدال الل غوي في العامية المصرية وتورد بعض المفردات التي تفاعلت المصرية )القاهرية( تتناول هذه الدراسة طرفا من ظواهر اإلبدال اللغوي في الاللهجة خالل التاريخ في نطاق مؤثرات موحدة أو مختلفة وما اعتراها من إبدال وتسعى إلى التعرف على بعض صيغ الفصحى الشقة بين وإن مثل هذه الدراسة لتساعد على تقريب التي ن ط قت مبدلة في العامية وذلك للتعريف بخصائص هذه الظاهرة. اللهجة العامية واللغة الفصيحة وتعين على رد اللفظ العامي الذي ربما كان له سند من االستعمال الفصيح إلى صورته المراد باإلبدال هو اقامة حرف محل حرف مع االبقاء علي سائر السليمة لتسهيل التعامل معه واستخراجه من القواميس. وينظر بعض الحروف عدا واحد في نفس الموضع مع تناسب المعنى بين اللفظين. أحرف الكلمة فتتفق الكلمتين في ججميع وربما إلى اإلبدال بوصفه نمطا من أنماط العربية التسامها بوجود مترادفات يختلف بعضها عن بعض في حرف واحد. العامة ميالة إلى التخفيف في يكون اإلبدال من أهم وأكثر الظواهر الل غوية بروزا في اللغة المحكية ألن طبيعة ألسنة اللسان الفصيح وايثار اخف المترادفات نطقا لتخاطبهم اليومي مما يؤدى إلى نشوء لهجات مختلفة تتطور عبر مسيرة فقد تطورت لهجة الكالم دون تقيد باألوزان والصيغ وقطعت أشواطا الزمن لت كون كيانا لغويا متفردا له سماته وحضوره. عن مضبوط قواعد اللغة الفصحى وشاعت على ألسنة الناس منحرفة دون عناية بإصالحها من قبل فقهاء اللغة بعيدة وربما خير دليل الذين انصب اهتمامهم على لغة الكتابة الفصحى وقيدوها بأحكام شديدة حفظتها من اللحن والتحريف. لذلك هو ما نالحظه في اللهجة المصرية من كلمات فصحى حر فت العامة لفظها يصعب إرجاعها إلى أصلها إال بمشقة. وقد رصد هذه الظواهر بعض الباحثين المحدثين في مصنفات عديدة معتمدين على السرد دون التعليل والتحليل ألنماطها. Zakład Arabistyki i Islamistyki Katedra Studiów Azjatyckich Wydział Neofilologii Uniwersytet im. Adama Mickiewicza ashben@amu.edu.pl 6

7 Prof. dr hab. Swietłana CZERWONNAJA Współczesny meczet arabski na czterech kontynentach świata W ramach szerszego projektu naukowo-badawczego, wspartego przez Rosyjską Akademią Sztuk Pięknych i Polski Instytut studiów nad sztuką świata i realizowanego w wydaniu monograficznym (Светлана Червонная, Современная мечеть. Отечественный и мировой опыт Новейшего времени, Торунь 2017), autorka przeprowadziła, w znacznym stopniu na gruncie badań terenowych, kompleksowe studium fenomenu arabskiego meczetu nowoczesnego jako zjawiska kultury artystycznej (dzieła architektury i sztuki, w których przywiązanie do tradycji historycznych łączy się z nowatorskimi trendami koncepcji modernistycznych i post-modernistycznych); jako istotnego składnika przestrzeni urbanistycznej i wiejskiej dzisiejszego świata arabskiego, a także jako instytucji społecznej, w której ramach następuje uformowanie, konsolidacja, polityczna i kulturowa działalność arabskiej wspólnoty muzułmańskiej. Fenomen ten istnieje i rozwija się w różnorakich warunkach: w metropolii i na peryferiach muzułmańskiej cywilizacji, w historycznym epicentrum D r al-isl m w Arabii Saudyjskiej; w najbogatszych i stabilnych mocarstwach arabskiego świata (tj. ZEA) i w krajach poddanych ostrym kryzysom socjalno-politycznym, konfliktom wojennym, stagnacji ekonomicznej; w regionach Bliskiego Wschodu (Azji Zachodniej i Afryki Północnej), gdzie dominuje arabski komponent etniczno-kulturowy, i w sąsiednich państwach muzułmańskich z odmienną, inną dominantą narodową, która pozostaje w swoistym skomplikowanym dialogu z tradycją arabską (Iran, Pakistan, Turcja i cały turecki i turkijski świat Śródziemnomorskiego Wschodu, Kaukazu, Krymu, stepów nogajskich i kazachskich, dawnych radzieckich republik Azji Środkowej; północno-kaukaski wieloetniczny region od Dagestanu i Czeczenii do Adygei; albańskie pole i pole działalności południowo-słowiańskich muzułmanów na Bałkanach); wreszcie w państwach Środkowej i Zachodniej Europy, Północnej i Łacińskiej Ameryki, gdzie znaczne kontyngenty arabskich migrantów i uchodźców decydują o perspektywach rozwoju muzułmańskiej architektury sakralnej w miastach europejskich i amerykańskich, w których zauważalne miejsce zajmuje meczet bądź wielofunkcyjne muzułmańskie centrum kulturowe-oświatowe. W takich warunkach fenomen arabskiego meczetu nie jest już w żaden sposób lokalnie czy etnicznie ograniczony, nabiera znaczenia międzynarodowego, wzbogaca panoramę urbanistyczną i środowisko przyrody nie tylko tradycyjnego pasa Sahary (kolebki arabskiego islamu), lecz całego współczesnego świata, poddanego procesom globalizacji kulturowej. Twórcze projekty takich wybitnych arabskich architektów, jak dla przykładu Egipcjanina asana Fat ego (zespół D r al-isl m w Stanie New-Mexico, USA) lub urodzonej w Bagdadzie, pracującej w Londynie Zahy ad d (projekt meczetu z niebieskiego szkła w Strasburgu) przekształcają architektoniczne oblicze miast amerykańskich i europejskich. Jednocześnie doświadczenie i kunszt znakomitych liderów amerykańskiej i europejskiej współczesnej architektury i sztuki okazują się pożądane w świecie arabskim, jak to widać na przykładzie rozpoczętego w połowie XX wieku artystycznego odrodzenia Bagdadu bądź na unikalnych przykładach niezwykłej sakralnej architektury w szturmującym niebo Dubaju oraz w luksusowych propylejach prowadzących do stolicy ZEA, Abu Zabi (meczet-grobowiec szejka Zayda, stworzony przy udziale najbardziej prestiżowych firm architektonicznoprojektowych i na bazie całej niezwykłej sztuki dekoracyjnej o międzynarodowej skali). Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata Wydział Sztuk Pięknych Uniwersytet Mikołaja Kopernika swetlana@umk.pl 7

8 Prof. dr hab. Marek DZIEKAN O piśmiennictwie marokańskim w XIX wieku: Muhammad Akansus ( ) życie i dzieło Muhammad Ibn Ahmad Akansus należy do grupy najwybitniejszych pisarzy marokańskich swojej epoki, brał również aktywny udział w życiu społecznym i politycznym XIXwiecznego Maroka. Był literatem i historykiem, w samym Maroku funkcjonuje przede wszystkim jako poeta, choć jego diwan do tej pory nie został w całości opublikowany. Wiele jego poematów znanych jest z cytatów w dziełach innych autorów, a także w jego własnych. Najważniejszym jego dziełem historycznym jest wydane w całości dopiero w 1918 roku, ale szeroko znane wcześniej trzytomowe opracowanie Al-Dżajsz al-aramram al-chumasi fi daulat Maulana Ali as-sidżilmasi (Mocarne wojsko popiątne czyli o państwie Naszego Pana Alego as-sidżilmasiego). Poza tym jest autorem dwóch niewielkich traktatów z zakresu sufizmu, dotyczących bractwa tidżanijja oraz zbioru listów do wybitnych uczonych swoich czasów, głównie o tematyce religijnej. Jego twórczość nie była do tej pory przedmiotem szerszych prezentacji poza podstawową dla dziejów piśmiennictwa marokańskiego czasu szarifów pracą É. Lévi-Provençala Les historiens des chorfa. Essai sur la littérature historique et biographique au Maroc du XVIe au XXe siécle (Paris 1922). Katedra Bliskiego Wschodu i Północnej Afryki Wydział Studiów Międzynarodowych i Politologicznych Uniwersytet Łódzki mmdziekan@interia.pl Dr Sebastian GADOMSKI, prof. dr hab. Barbara MICHALAK-PIKULSKA Film w twórczości Na ba Ma f a Na b Ma f pozostaje najczęściej utożsamiany z literacką twórczością prozatorską, która w wyraźny sposób zdominowała jego dorobek artystyczny. Rzadko przypominamy sobie o jego utworach dramatycznych i raczej sporadycznie wracamy do filmów, które powstały na podstawie jego scenariuszy. Jednakże jak czytamy we wspomnieniach egipskiego noblisty to właśnie film był jego pierwszą wielką pasją. Ma f, uwielbiając kino, nie pragnął jednak nigdy stać się częścią świata dziesiątej muzy i niejako przypadek sprawił, że w 1947 roku spotkał się z reżyserem al em Abū Sayfem, który zaproponował mu współpracę. Przygoda autora słynnej kairskiej trylogii z filmem trwała do roku 1959, przynosząc owoc w postaci prawie trzydziestu scenariuszy. Większość z nich, pisana wspólnie z innymi autorami, została zrealizowana dając popularność nie tyle samym scenarzystom, ile reżyserom i obsadzanym w głównych rolach aktorom. Filmy takie, jak między innymi Al-Fitiwwa, a al n mu riman czy Rayā wa-sakīna zostały zaliczone do najważniejszych osiągnięć egipskiej kinematografii. Prezentowany referat próbuje krytycznie spojrzeć na filmowy dorobek Na ba Ma f a, umieszczając scenariusze egipskiego noblisty w kontekście jego literackiej twórczości prozatorskiej. Katedra Arabistyki Instytut Orientalistyki Wydział Filologiczny Uniwersytet Jagielloński sebgadomski@o2.pl barbara.michalak-pikulska@uj.edu.pl 8

9 Dr Marcin GAJEC Kto był prawdziwym zwycięzcą bitwy pod Manzikertem? W sierpniu 1071 roku wojska bizantyjskie pod dowództwem Romana Diogenesa starły się z Turkami dowodzonymi przez sułtana Wielkich Seldżuków Alp Arslana w bitwie pod Manzikertem. Porażka wojsk cesarskich otworzyła Anatolię przed tureckimi ordami. Od tej pory poszczególni wodzowie będą prowadzić swoich wojowników w głąb interioru Azji Mniejszej stopniowo opanowując te tereny. Posiadłości bizantyjskie będą się kurczyć z każdym rokiem, a Konstantynopol nigdy nie odzyska już nad nimi całkowitej kontroli. Wkrótce powstanie na tych ziemiach Sułtanat Ar-Rum, a w następnych wiekach staną się one bazą dla ekspansji Turków Osmańskich. Bitwa stała się punktem zwrotnym w historii Bliskiego Wschodu. Jednak dalszy rozwój wypadków w Bizancjum, jak i postępowanie samego sułtana Wielkich Seldżuków pokazują, że turecka inwazja na Anatolię była w większym stopniu kwestią przypadku i zbiegu okoliczności niż celowego działania sułtanów z Isfahanu. Głównym celem Seldżuków w tym okresie był podbój Syrii i Egiptu, głównych posiadłości szyickiego kalifatu Fatymidów. To ismailici z Kairu skorzystali najwięcej na porażce Bizantyjczyków. Skierowanie inwazji seldżuckiej do Azji Mniejszej w momencie, kiedy państwo Fatymidów znajdowało się w poważnym kryzysie, pozwoliło Al-Mustansirowi i jego następcom kupić czas, by przygotować się do obrony. Ostatecznie Kair ulegnie tureckim najeźdźcom, jednak to bitwa pod Manzikertem odwlekła ten moment o całe stulecie, czyniąc z Fatymidów największych beneficjentów tego starcia. Katedra Arabistyki Instytut Orientalistyki Wydział Filologiczny Uniwersytet Jagielloński marcingajec@gmail.com Dr Agnieszka GRACZYK Napisz, co chcesz. Nic nie zdarzy się gorszego niż to, co już się stało obrazy przemocy w utworach irackich pisarzy Powyższy cytat pochodzi z powieści Tamr al-a bi (Daty na palcach, ó -Raml. Powyższe słowa są zachętę dla głównego bohatera, by spisał dzieje ich rodziny, ukazał najmroczniejsze tajemnice i prawdziwe relacje w ówczesnym społeczeństwie klanowym. Ostatnie dekady rzeczywistości irackiej są naznaczone tyranią, strachem, wojnami oraz konfliktami o podłożu etnicznym i religijnym. Na tle tych wydarzeń, z utworów irackich jawi się również trudny obraz relacji wewnątrz społecznych i rodzinnych, gdzie równolegle do despotyzmu władzy istnieje despotyzm patriarchalny i religijny. Odnajdujemy dramatyczne historie ludzi systematycznie nękanych, wykorzystywanych, torturowanych, poniżanych i zmuszanych do nieludzkich czynów. Strach, wynikający z kontroli politycznej, religijnej czy społecznej warunkuje losy kolejnych jednostek, niszcząc poczucie wartości i tożsamości. Iraccy pisarze w swojej twórczości, nierzadko autobiograficznej, dokonują rozliczenia z przeszłością i traumatycznymi wydarzeniami, które latami ich prześladowały. W utworach łamią tabu, prowokują i ujawniają nieznane dotąd zjawiska społeczne. W proponowanym referacie zostaną zaprezentowane utwory m.in. wspomniana już powieść Ar-Raml ego, Ad-Dunya fi a yun al-mala ika (Świat widziany oczami aniołów, 2006) Ma mūda Sa da, Mafātī madīna (Klucze do miasta, 2000) Hayfy Zangany oraz Yawm yat ba dadiyya (Dzienniki bagdadzkie, 1999) autorstwa Nuhy ar-r. 9

10 Dr Marcin GRODZKI DAM an niekanoniczny rękopis Koranu Pracownia Studiów Kurdologicznych Katedra Studiów Azjatyckich Wydział Neofilologii Uniwersytet im. Adama Mickiewicza Trwające badania nad najstarszymi manuskryptami koranicznymi pozwalają poszerzyć wiedzę na temat historii świętej księgi islamu jako tekstu literackiego. Daleko jednak jeszcze w koranistyce do rezultatów osiągniętych w siostrzanych studiach biblijnych. Za jeden najstarszych zachowanych rękopisów koranicznych uważa się tzw. palimpsest an ā 1, jedyny dotychczas odnaleziony nie- u māński wariant tekstowy Koranu, który najwyraźniej uszedł dziełu niszczenia niekanonicznych wariantów koranicznych za kalifatu U m na. Zawarte w nim (i innych najstarszych rękopisach koranicznych) warianty tekstowe mogą być pomocne przy analizie wariantów samego tekstu kanonicznego (który jest też umownie nazywany typem tekstu standardowego), który sam też pochodzi albo z jednego źródła autoratywnego albo jest kompilacją większej liczby takich źródeł i tradycji (pisemnych, ustnych). Koraniści badający palimpsest an ā 1 stawiają kilka hipotez co do genezy literackiej tekstu kanonicznego, porównując wariant tekstowy an ā 1 z wariantem standardowym ( U m na) oraz wariantami Mas da i Ubayya. Katedra Arabistyki i Islamistyki Wydział Orientalistyczny Uniwersytet Warszawski marcin.grodzki@uw.edu.pl Mgr Sumaya AL-HAWARY العبارات االصطالحية و التعابير المجازية للمرأة في الحكاية الشعبي ة الشامي ة الشعبية هي تلك التي تتناقلها األجيال بشكل شفهي من اآلباء إلى األبناء و من األجداد إلى األحفاد إنها تعبير عن الحكاية أضف إلى ذلك الرسالة األخالقية و البيئة الشعبية بما فيها من عادات و تقاليد و أساليب بارعة في التعبير عن الن فس, حيث يمكن القول بأن األدب الشعبي هو سجل المجتمع لخص به تاريخه و االجتماعية التي تحملها الحكايات الشعبي ة و تتمي ز الحكاية تجاربه و موقفه من مشاكل الحياة و الطبيعة و حدد األطر العامة الفكرية و العاطفية لتكوين ذلك المجتمع. المجازي ة فيها و التي ظهرت واضحة في الخطاب الشعبية الشامية بثرائها اللغوي و بكثرة العبارات االصطالحية و التعابير حيث توجد مصطلحات خاصة تستخدمها المرأة الدمشقية للتعبير عن حاالت نفسية مختلفة مثل اللغوي للرجل و المرأة. هدف هذه الورقة هو تقديم تحليل القلق و الخوف أو اظهاراالهتمام و الحب للطرف اآلخر الذي قد يكون ابنا أو زوجا. و التركيب القواعدي. الداللة( لغوي لتلك العبارات االصطالحية من حيث الوظيفة و المعنى )علم Pracownia Języka i Kultury Arabskiej Wydział Filologiczny Uniwersytet Mikołaja Kopernika Zakład Języka i Kultury Arabskiej Instytut Neofilologii i Lingwistyki Stosowanej Wydział Humanistyczny Uniwersytet Kazimierza Wielkiego sumaya_971@hotmail.com 10

11 Dr Filip A. JAKUBOWSKI Kreacja postaci uczonego w tekstach średniowiecznych na podstawie T r ulam Al-Andalus Ibn Al-Fara ego Opisy ponad 1600 uczonych w słowniku Ibn Al-Fara ego ( ) zostały stworzone według prostego schematu. Można wskazać powtarzalne cechy przydawane poszczególnym postaciom, obok niewielkiej liczby indywidualnych informacji. Wykreowany obraz wskazuje na dużą schematyczność w tworzeniu wpisów, co nie jest zaskakujące w kontekście tego gatunku literackiego. Choć źródło to jest znane od wielu lat, to wciąż nie doczekało się analizy schematu tworzenia biogramów. Celem wystąpienia jest wskazanie, jakie elementy konstrukcji słownika biograficznego autorstwa Ibn Al-Fara ego można uznać za elementy powielanego schematu, a które zasługują na wyróżnienie jako indywidualne. Kordobańczyk zwraca szczególną uwagę na pochodzenie tradycji, którą preferowała dana postać (zarówno nazwiska jego nauczycieli, jak i miast, z których się wywodzili), a także miejsce jej dalszej transmisji. Podkreślane są także bliskowschodnie korzenie uczonych, o ile te są autorowi znane. Niezwykle rzadko można poznać informacje o prywatnym życiu uczonych, tym cenniejsze są więc te przekazy. Osobnym zagadnieniem są dłuższe opisy w źródle, zarezerwowane głównie dla luminarzy szkoły malikickiej na Półwyspie Iberyjskim. Zakład Arabistyki i Islamistyki Katedra Studiów Azjatyckich Wydział Neofilologii Uniwersytet im. Adama Mickiewicza fj622@amu.edu.pl Dr Maciej KLIMIUK Dlaczego wśród języków wymarłych i wymierających nie ma arabskiego? O współczesnych dialektach arabskich zagrożonych wymarciem Język arabski wydaje się być w doskonałej formie, jeśli spojrzymy na oficjalne statystyki, dotyczące liczby jego użytkowników. Co jednak oznaczają te liczby w rzeczywistości? Dlaczego o arabskim można mówić także w kontekście języków wymierających? Ponad połowa języków na świecie jest zagrożona wymarciem. Kiedy na arabski spojrzymy przez pryzmat jego dialektów, to niektóre z nich należy zaliczyć do grupy języków wymarłych bądź wymierających. Jednak z pewnych względów nie mówi się o nim w ten sposób, na co może mieć wpływ przede wszystkim upolitycznienie języka arabski to jeden język, a dialekty nie są językami. Tak, ale nie z językoznawczego punktu widzenia. W niniejszym wystąpieniu przedstawię trzy różne przypadki współczesnych dialektów arabskich z obszaru Turcji, Malty oraz Syrii, które są zagrożone wymarciem, bądź prawdopodobnie już wymarły. Wybrałem te trzy rejony, ponieważ powody zanikania dialektów na tych obszarach są różne, choć w wypadku tych z Turcji oraz Malty można mówić także o wspólnej przyczynie wpływie języków oficjalnych. Materiał z Turcji oraz Malty zarejestrowałem w czasie badań terenowych ( ), a nagrania z Syrii odnalazłem przypadkiem w archiwach Uniwersytetu w Heidelbergu. W prezentacji, mam nadzieję, pokażę również, dlaczego dalsze studia z dialektologii języka arabskiego są tak ważne. Jest to przecież jedna z najbardziej ulotnych dziedzin arabistyki. Zakład Arabistyki Katedra Przekładoznawstwa i Tłumaczenia Ustnego Wydział Nauk Humanistycznych i Społecznych Uniwersytet Okana w Stambule 11

12 Katedra Semitystyki Seminarium Języków i Kultur Bliskiego Wschodu Wydział Filozoficzny Uniwersytet w Heidelbergu klimiuk.maciej@gmail.com Dr hab. Izabela KOŃCZAK, prof. UŁ Ignacy Kraczkowski i jego jedyna podróż na Bliski Wschód Ojciec rosyjskiej arabistyki Ignacy Kraczkowski na Bliskim Wschodzie przebywał w ramach stażu w latach Był wówczas młodym badaczem, któremu dopiero wyrastały skrzydła, mające zanieść go później na wyżyny światowej orientalistyki. Podróż ta okazała się później (ze względu na sytuację polityczną w ojczyźnie, jak i postawę samego uczonego) jedyną zagraniczną wyprawą w jego życiu. Nic więc dziwnego, że zawsze wspominał ją z wielkim sentymentem zarówno w tekstach publikowanych, by wymienić tu fundamentalne opracowanie Nad arabskimi rękopisami. Kartki ze wspomnień o księgach i ludziach, jak i materiałach osobistych, np. listach. W referacie zamierzam przybliżyć pobyt Kraczkowskiego na Bliskim Wschodzie na podstawie analizy źródeł opublikowanych oraz niepublikowanych, zgromadzonych w Petersburskiej Filii Archiwum Rosyjskiej Akademii Nauk i Archiwum Instytutu Orientalistycznego Rosyjskiej Akademii Nauk. Katedra Bliskiego Wschodu i Północnej Afryki Wydział Studiów Międzynarodowych i Politologicznych Uniwersytet Łódzki ikonczak@uni.lodz.pl Dr Magdalena KUBAREK Więzienie jako element kształtowania charakteru muzułmańskich bohaterów. Na podstawie prozy Na ba al-kayl n ego Na b al-kayl n ( ), uważany za pioniera współczesnej powieści muzułmańskiej, jako członek Stowarzyszenia Braci Muzułmanów dwukrotnie przebywał w więzieniu w okresie czystek przeprowadzanych w tej organizacji po nieudanym zamachu na Gamala Nasera w 1954 roku. Nie dziwi więc, że motyw więzienia, obowiązkowy punkt w życiorysie zaangażowanego religijnie muzułmańskiego bohatera, przewija się wielokrotnie w twórczości tego autora. Więzienie w narracji Al-Kayl n ego przestawiane jest jako miejsce, w którym nie tyle łamie, ile wykuwa się charaktery, miejsce, gdzie chłopcy są oddzielani od mężczyzn, wreszcie miejsce, gdzie można doświadczyć jedynej w swoim rodzaju braterskiej solidarności. W deskrypcji dominują elementy apologetyczne służące budowaniu pozytywnego obrazu doświadczenia penitencjarnego, jeżeli nawet pojawiają się wzmianki na temat tortur czy bólu, są one nierozłączną składową etosu bohaterstwa i męczeństwa. Pracownia Języka i Kultury Arabskiej Wydział Filologiczny Uniwersytet Mikołaja Kopernika magdakubarek@poczta.onet.pl 12

13 Dr Zbigniew LANDOWSKI Tematyka arabska wybranych oper europejskich Moda na orientalizm w Europie odzwierciedliła się także w dorobku muzycznym europejskich kompozytorów, a ich sposób postrzegania świata arabskiego jest nacechowany specyficznie, stanowi przykład orientalizmu, ale tym razem według Edwarda Saida. O kontrowersji pomiędzy orientalizmem, jako nurtem stylizacji w sztuce europejskiej, a orientalizmem dyskursem akademickim słów kilka na przykładzie analizy wybranych oper. Zakład Historii Najnowszej Powszechnej Instytut Historii Wydział Historyczny Uniwersytet Gdański hiszl@ug.edu.pl Dr hab. Jerzy ŁACINA, prof. UKW Ibn Rabbihi al-andalūsī a Imru l-qays i język jego kasydy Nawet jeśli uznamy, że h usayn miał rację, twierdząc, że poezja przedmuzułmańska, którą znamy dzisiaj została w dużym stopniu przetworzona w pierwszych wiekach islamu, to i tak nie mamy lepszego źródła o języku arabskim przed islamem, aniżeli teksty dawnych kasyd, dlatego istnieje konieczność skonfrontowania wiedzy uczonych z pierwszych wieków islamu z materiałem językowym zachowanych kasyd. Dzieło Al- Iqd al-farīd autorstwa Ibn Rabbihi al-andalūsī jest najstarszym zachowanym do dzisiaj źródłem mówiącym o zasadach poetyki przedmuzułmańskiej i przedstawia najstarszą wersję al- arū, której autorem był Al- al l Ibn A mad al-far h d. Przy analizie kasydy tą metodą, pojawiają się jednakże wątpliwości czy poeta przedmuzułmański stosował taką właśnie technikę podczas tworzenia i odtwarzania utworów poetyckich. Skomplikowane zasady przyjętego podziału sylabicznego oraz dopuszczalność elizji w wielu miejscach pod warunkiem, że miejsca te zostaną wyznaczone i nada się działaniu odpowiednią nazwę, mogą świadczyć zarówno o tym, że pierwszym badaczom poetyki arabskiej udało się odkryć zasady pierwotne rządzące tworzeniem poezji, ale równie dobrze mogą świadczyć i o tym, że mamy do czynienia ze sprytną sztuczką, która w odpowiednio skomplikowany sposób potrafi doprowadzić każdego do pierwotnie założonego wyniku. Zakład Języka i Kultury Arabskiej Instytut Neofilologii i Lingwistyki Stosowanej Wydział Humanistyczny Uniwersytet Kazimierza Wielkiego lacina@ukw.edu.pl Dr Mieszko ŁUKASZEWICZ Między szariatem a Watykanem zarys prawa rodzinnego Libanu Celem referatu jest przedstawienie podstaw prawa rodzinnego w Libanie. Temat do tej pory nie był przedmiotem badań naukowych. Jest to specyficzna gałąź prawa różniąca się od pozostałych. Inne gałęzie prawa bowiem często bazują na rozwiązaniach zachodnich, a nawet, jak np. w prawie podatkowym, z reguły, są ich wierną kopią. Inaczej jest natomiast w przypadku prawa rodzinnego. Różnice można już dostrzec na poziomie Konstytucji Libanu. Przy okazji należy przybliżyć jej krótką charakterystykę. Gwarantuje ona wolności osobiste oraz obywatelskie w podobny sposób, jak w państwach zachodnich. Jednocześnie, jest to 13

14 jedna z niewielu, o ile nie jedyna, konstytucja w świecie arabskim, gdzie nie jest zapisana szczególna rola islamu. Nie stanowi się również w niej, że szariat jest jednym źródłem prawa, prawem, lub źródłem prawodawstwa lub dla prawodawcy. Z tego punktu widzenia interesujący jest Art. 9 Konstytucji. Stanowi on m.in. o swobodzie wyznania, a także że w ramach konkretnych wyznań/religii regulowany jest stan cywilny (np. sprawy małżeńskie) Libańczyków. W rezultacie małżeństwa są zawierane w ramach konkretnych wyznań, zgodnie z ich zasadami. Sprawy sporne w takich przypadkach rozwiązywane są przed sądami religijnymi. W tej materii mamy więc do czynienia z niestosowanym już z reguły w zachodniej tradycji prawnej pluralizmem prawnym w sprawach rodzinnych. W rezultacie źródłami w tej gałęzi prawa są: prawo świeckie (państwowe) regulujące te zagadnienia na poziomie wyznań, a także istotne źródła prawa religijnego: dokumenty kościelne, czy szariat. W mocy są również wciąż niektóre prawa osmańskie. Podstawę badawczą będą stanowić głównie libańskie akty prawne dotyczące prawa rodzinnego oraz źródła stanowiące ich komentarz. Wyższa Szkoła Umiejętności Społecznych w Poznaniu mlukaszewicz@wp.eu Dr Adrianna MAŚKO Ekstremizm, emigracja i ironia w powieści Grający w chmurach Alīego Badra Iracki pisarz Alī Badr (ur. 1964) sytuuje swoją twórczość, na którą składa się m.in. dwanaście powieści, w nurcie literatury postmodernistycznej i postkolonialnej. Podkreśla, że w swoich utworach obrazuje przemiany społeczno-historyczne na Bliskim Wschodzie i ich wpływ na życie zmarginalizowanych jednostek, które stają się jego bohaterami literackimi. Posługuje się przy tym ironią jako narzędziem krytyki społeczno-politycznej, gdyż śmiech odkrywa jego zdaniem to, co tragiczne we współczesnym świecie. Nie inaczej jest w przypadku jego najnowszej powieści pt. Grający w chmurach ( Āzif al- uyūm, 2016), której główny bohater o imieniu Nabīl to wyobcowany, romantyczny wiolonczelista, marzący o zaprowadzeniu w świecie harmonii na wzór tej panującej w państwie doskonałym Al-F r b ego. Żyje on w Bagdadzie w atmosferze narastającego od ponad dekady radykalizmu religijnego, doświadczając nietolerancji ze strony otoczenia ze względu na zajmowanie się przez niego zachodnią muzyką klasyczną. Postanawia więc przedostać się nielegalnie do Belgii, by tam odnaleźć swoją utopię. Okazuje się jednak, że i w wyśnionym raju przyjdzie mu zmierzyć się z wieloma paradoksami, i że nie uwolni się całkowicie od tego, przed czym uciekał. W proponowanym referacie chciałabym dokładniej przedstawić wspomnianą powieść, umieszczając moją wypowiedź w kontekście rozważań nad ironią jako strategią narracyjną, która jest często stosowana także przez innych współczesnych pisarzy irackich. Zakład Arabistyki i Islamistyki Katedra Studiów Azjatyckich Wydział Neofilologii Uniwersytet im. Adama Mickiewicza adrianna@amu.edu.pl Prof. dr hab. Barbara MICHALAK-PIKULSKA, dr Sebastian GADOMSKI Film w twórczości Na ba Ma f a Na b Ma f pozostaje najczęściej utożsamiany z literacką twórczością prozatorską, która w wyraźny sposób zdominowała jego dorobek artystyczny. Rzadko przypominamy sobie o jego utworach dramatycznych i raczej sporadycznie wracamy do filmów, które powstały 14

15 na podstawie jego scenariuszy. Jednakże jak czytamy we wspomnieniach egipskiego noblisty to właśnie film był jego pierwszą wielką pasją. Ma f, uwielbiając kino, nie pragnął jednak nigdy stać się częścią świata dziesiątej muzy i niejako przypadek sprawił, że w 1947 roku spotkał się z reżyserem al em Abū Sayfem, który zaproponował mu współpracę. Przygoda autora słynnej kairskiej trylogii z filmem trwała do roku 1959, przynosząc owoc w postaci prawie trzydziestu scenariuszy. Większość z nich, pisana wspólnie z innymi autorami, została zrealizowana dając popularność nie tyle samym scenarzystom, ile reżyserom i obsadzanym w głównych rolach aktorom. Filmy takie, jak między innymi Al-Fitiwwa, a al n mu riman czy Rayā wa-sakīna zostały zaliczone do najważniejszych osiągnięć egipskiej kinematografii. Prezentowany referat próbuje krytycznie spojrzeć na filmowy dorobek Na ba Ma f a, umieszczając scenariusze egipskiego noblisty w kontekście jego literackiej twórczości prozatorskiej. Katedra Arabistyki Instytut Orientalistyki Wydział Filologiczny Uniwersytet Jagielloński sebgadomski@o2.pl barbara.michalak-pikulska@uj.edu.pl Dr Marcin MICHALSKI Wariantywność graficzna współczesnego literackiego języka arabskiego Współczesny literacki (standardowy) język arabski wykazuje bardzo dużą jednolitość pod względem grafii, znacznie większą niż pod względem postaci fonetycznej. W jego opisach zwraca się jednak niekiedy uwagę na wariantywność pewnych jednostek graficznych. Zwykle mowa jest o sposobie zapisu zwarcia krtaniowego (znaku hamzy) i głosek występujących w zapożyczeniach, zwłaszcza [g], choć wariantywność dotyczy również innych jednostek graficznych. W referacie omówione zostaną warianty graficzne występujące w źródłach drukowanych i elektronicznych (głównie tekstach literackich i prasowych). Wariant graficzny rozumiany jest jako element zbioru (najczęściej dwuelementowego) wyrazów graficznych, które są homosignifikacyjne (posiadają to samo znaczenie), homofoniczne (mają tę samą lub różniącą się w sposób nieistotny realizację fonetyczną) i jednocześnie heterograficzne (różnią się sposobem zapisu). Wśród wariantów graficznych omówione zostaną: a) jakościowe, tj. te, które odróżnia występowanie różnych liter na tej samej pozycji; b) ilościowe, tj. te, które odróżnia występowanie lub brak litery na danej pozycji; c) linearne, tj. te, które odróżnia występowanie lub brak spacji (pisownia rozłączna lub łączna). Zakład Językoznawstwa Ogólnego i Porównawczego Instytut Językoznawstwa Wydział Neofilologii Uniwersytet im. Adama Mickiewicza marcinmichalski@yahoo.es Dr Michał MOCH Współcześni intelektualiści egipscy w obliczu cenzury i problemów prawnych. Studium wybranych przypadków Od przełomu XIX i XX wieku do dziś działa w Egipcie plejada utalentowanych intelektualistów: literaturoznawców, badaczy Koranu i islamu, humanistów i uczonych z kręgu nauk społecznych, pisarzy i eseistów. Ich losy w dużej mierze wiążą się ze sobą, 15

16 tworząc szersze historie kolejnych pokoleń i instytucji (np. środowiska badawczego skupionego wokół Uniwersytetu Kairskiego). (Re)interpretacje muzułmańskich tekstów religijnych oraz teorii państwa i prawa w islamie, pojawiające się zarówno w pracach naukowych, jak i dziełach literackich, rodziły kontrowersje społeczne, reakcję środowisk sprawujących kontrolę nad oficjalnym dyskursem religijnym (np. uczonych z Uniwersytetu Al-Azhar), a także konsekwencje prawne (np. sprawy sądowe wytaczane niektórym myślicielom egipskim). Narastał też konflikt między elitami liberalnymi/sekularystycznymi a różnymi nurtami współczesnego islamu politycznego. Kwestie te zostaną przybliżone na przykładzie dzieł, idei i wydarzeń z biografii takich myślicieli i twórców, jak Al Abd ar-r ziq ( ), h usayn ( ), Am n al- l ( ), Mu ammad A mad alaf All h ( ), Na b Ma f ( ), Fara Fawda ( ) i Na r mid Ab Zayd ( ). Autor referatu przyjmuje perspektywę interdyscyplinarnie myślącego arabisty, krzyżującego różne podejścia badawcze, a także łączącego podejścia literaturoznawcze i kulturoznawcze oraz historię idei. Zakład Języka i Kultury Arabskiej Instytut Neofilologii i Lingwistyki Stosowanej Wydział Humanistyczny Uniwersytet Kazimierza Wielkiego mmoch@ukw.edu.pl Mgr Joanna MUSIATEWICZ Czy A mad F ris a - idy q był feministą? Portrety Arabek i Europejek w twórczości jednego z przedstawicieli an-nah y A mad F ris a - idy q ( ) przez wielu historyków i krytyków literatury bliskowschodniej zaliczany jest do najwcześniejszych i jednocześnie najwybitniejszych przedstawicieli an-nah y. Jego życie upłynęło na licznych podróżach po Bliskim Wschodzie i Europie oraz intensywnej pracy twórczej o zróżnicowanej tematyce. Był on ponadprzeciętnie płodnym, oryginalnym i nierzadko kontrowersyjnym pisarzem, tłumaczem, publicystą i językoznawcą, do pewnego stopnia także filozofem, socjologiem oraz teologiem. Kobiety zarówno Arabki, jak i Europejki ich charakterystyka oraz analiza pełnionych przez nie ról społecznych należą do najważniejszych tematów poruszanych przez A - idy qa w jego dziełach. Rozważał on między innymi kwestie związane z prawem kobiet do edukacji, swobodnego wyboru małżonka, podejmowania decyzji o rozwodzie, pracy zawodowej oraz kobiecą seksualnością. Z tego powodu uznawany jest przez niektórych badaczy jego twórczości za prekursora arabskiego feminizmu. Celem proponowanego referatu jest interpretacja portretów kobiet arabskich i europejskich naszkicowanych przez A - idy qa w powieści autobiograficznej As-S q alà as-s q (Noga na nodze, Paryż 1855), dwutomowej relacji z pobytu w Europie Kitāb ar-ri la al-mawsūma bi-al-wāsita fī ma rifat a wāl al-māli a wa-ka f al-mu abbā an Futun Ūr bb (Pośrednik na temat sytuacji na Malcie oraz odkrycie ukrytego na temat nauk i sztuk Europy, Tunis 1866/1866), a także tekstach publicystycznych zamieszczanych w periodyku Al- awā ib ( Wiadomości, Stambuł ). Zakład Języka i Kultury Arabskiej Instytut Neofilologii i Lingwistyki Stosowanej Wydział Humanistyczny Uniwersytet Kazimierza Wielkiego joanna.musiatewicz@gmail.com 16

17 Dr Jamila OUESLATI Zapożyczenia z języka francuskiego w dialekcie tunezyjskim aspekt fonetycznofonologiczny Dialekt tunezyjski, oprócz słów odziedziczonych i zapożyczonych z języka arabskiego, posiada znaczny korpus zapożyczeń z innych języków, takich jak: berberyjski, hiszpański, włoski, turecki, francuski i angielski. Celem niniejszego wystąpienia będzie analiza słów pochodzenia francuskiego, z którego dialekt tunezyjski zapożyczył najwięcej, i nadal zapożycza, szczególnie w obrębie terminologii specjalistycznej z zakresu technologii, medycyny i komunikacji internetowej. Mimo iż zapożyczenia francuskie były już przedmiotem rozmaitych, nawet dość szczegółowych badań, to jednak nie wydaje się, by problematyka ta została naświetlona w sposób wystarczający i wyczerpujący. W swoim referacie autorka zamierza przedstawić kilkę propozycji nieco innego ujęciu problematyki zapożyczeń francuskich, osadzając swoje rozważania w aspekcie fonetyczno-fonologicznym. Zakład Językoznawstwa Stosowanego Instytut Językoznawstwa Wydział Neofilologii Uniwersytet im. Adama Mickiewicza jamilaweslati@yahoo.com Prof. dr hab. Katarzyna PACHNIAK Nadchodzi apokalipsa: retoryka i formy propagandy współczesnych muzułmańskich ruchów radykalnych W ostatnich latach muzułmańskie ruchy radykalne propagujące dżihadyzm stały się bardzo aktywne, a najlepszym tego przykładem jest tzw. Państwo Islamskie. Ich przedstawiciele potrafią bardzo zręcznie wykorzystywać Internet i portale społecznościowe, czyniąc z nich swoją ulubioną tubę propagandową. Szerzone tą drogą przesłanie błyskawicznie dociera do tysięcy zainteresowanych na całym świecie: tą drogą zdobywano ochotników na wojnę w Syrii, tak zdobywa się konwertytów. Retoryka używana przez najważniejszych kaznodziejów w kazaniach i przesłaniach zamieszczanych w sieci jest bardzo radykalna i przepojona odwołaniami i aluzjami do klasycznych treści doktryny muzułmańskiej, a jednocześnie przygotowana zgodnie z zasadami socjotechniki. Słowom towarzyszą obrazy, bardzo nowoczesne pod względem formy, a sugestywne pod względem treści. Ich autorzy w zręczny sposób manipulują masami tworząc wizję pełnej dychotomii społeczeństwa i apokaliptycznej przyszłości. W wystąpieniu zostaną przeanalizowane wybrane przykłady retoryki i propagandy. Katedra Arabistyki i Islamistyki Wydział Orientalistyczny Uniwersytet Warszawski k.pachniak@uw.edu.pl 17

18 Dr Agnieszka PAŁKA-LASEK Zapożyczenia z języka francuskiego w dialekcie marokańskim sposoby wyrażania określoności Zapożyczenia z języka francuskiego w dialekcie marokańskim to przede wszystkim pokłosie epoki kolonialnej, zabieg ten jest jednak nadal produktywny jako sposób rozbudowy dialektalnej leksyki. Zakres przyswojenia zapożyczeń bywa różny, różny jest też stopień ich fonologicznej i morfologicznej adaptacji. Odrębnym problemem jest funkcjonowanie zapożyczeń na poziomie syntaktycznym. Referat ma na celu prezentację interesujących zjawisk związanych z funkcjonowaniem zapożyczeń w grupach wyrazowych, koncentrując się przede wszystkim na problemach określoności i użycia przedimka określonego l-. Katedra Arabistyki Instytut Orientalistyki Uniwersytet Jagielloński akibu@wp.pl Mgr Łukasz PIĄTAK Kult ciał niebieskich w tajemnej liturgii Šihāb ad-dīna as-suhrawardiego ( ) Al-W rid t wa-at-taqd s t (Objawienia i litanie pochwalne) Šihāb ad-dīna Ya yi as-suhrawardiego ( ) to unikalny, choć zarazem niezwykle enigmatyczny, tekst z pogranicza mistycyzmu, filozofii i magii. Enigmatyczny ze względu na swój eklektyzm formalny oraz zawoalowany i pełen idiosynkratycznych terminów język; unikalny gdyż jest to jedyny utwór As-Suhrawardiego, który tak wiele miejsca poświęca aspektom praktycznym filozofii iluminacjonistycznej ( ikmat al-i r q) w szczególności zaś kwestiom etyki i liturgii. Jest wyjątkowy również ze względu na swój quasi-status księgi objawionej, a także kontrowersyjny z uwagi na swój niejednoznaczny stosunek do tak ważnego w islamie monoteizmu. Celem referatu jest próba rekonstrukcji obrzędów iluminacjonistycznych ze szczególnym uwzględnieniem kultu ciał niebieskich. Zaprezentowane zostaną same inwokacje do planet (elementy werbalne) wraz z towarzyszącymi im elementami niewerbalnymi ceremonii, takimi jak: miejsce i kierunek modlitwy, dzień i pora obrzędu, szata liturgiczna celebransa, jego pierścień, rodzaj kadzidła oraz materiał, z którego winna wykonana być kadzielnica. Liturgia ta tworzy określony obraz ciał niebieskich, który koreluje z ich pozycją ontologiczną w systemie filozoficznym As-Suhrawardiego, a jednocześnie odgrywa ważną rolę w jego soteriologii. Referat jest wynikiem przygotowania przez autora krytycznej edycji tekstu Al-Wāridāt wa-at-taqdīsāt, który jak dotąd publikowany był jedynie w nieznacznych fragmentach. Zakład Arabistyki i Islamistyki Katedra Studiów Azjatyckich Wydział Neofilologii Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Katedra Arabistyki i Islamistyki Wydział Orientalistyczny Uniwersytet Warszawski lukaszpiatak@gmail.com 18

19 Dr Iwona Król, dr hab. Marek PIELA O niektórych rzadszych znaczeniach czasownika posiłkowego wrócić w arabskim i hebrajskim W opracowaniach leksykograficznych i gramatycznych języka arabskiego i hebrajskiego podaje się zwykle tylko najczęstsze znaczenie czasownika posiłkowego wrócić, tj. ponowienie czynności. Nieliczne opracowania podają też rzadsze znaczenie tego czasownika, mianowicie podjęcie przerwanej czynności. Znaczeniami czasownika posiłkowego wrócić w zasadzie pomijanymi przez badaczy, zapewne ze względu na rzadkość występowania w tekstach, są: czynność odwrotna (typu: zamknąć otworzyć z powrotem, włożyć wyjąć z powrotem) oraz czynność odwzajemniona (typu: oddzwonić, odkrzyknąć, odpisać). Po stwierdzeniu, że w obu językach czasownik posiłkowy wrócić ma także te dwa, zwykle niezauważane znaczenia, porównamy formę gramatyczną zdań arabskich i hebrajskich opisujących czynności odwrotne i odwzajemnione. Semicki materiał językowy, którym swe tezy uzasadnimy i zilustrujemy, zaczerpniemy z tekstów literackich arabskich i hebrajskich, co pozwoli nam też ukazać wyższość metody korpusowej w badaniach językoznawczych nad metodą kompetencyjną. Materiałem polskim zanalizowanym w referacie i skontrastowanym z materiałem semickim, będą nasze własne (rzadziej cudze, opublikowane) tłumaczenia odpowiednich zdań arabskich i hebrajskich. Katedra Arabistyki Instytut Orientalistyki Uniwersytet Jagielloński iwona.krol@uj.edu.pl marcus.piela@gmail.com Dr Magdalena PINKER a bat al-badriyy n niezwykły manuskrypt ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie Przechowywany w Zbiorach Sztuki Orientalnej Muzeum Narodowego w Warszawie rękopis zwany a bat al-badriyy n (Towarzysze Proroka z bitwy pod Badrem) jest dziełem niezwykłym nie tylko ze względu na swe walory estetyczne, ale także na swoją historię. Bogato zdobiony manuskrypt przeszedł długą drogę od momentu powstania na terenie Imperium Osmańskiego pod koniec XVIII wieku, aż po jego przyjęcie do Zbiorów Sztuki Orientalnej w wieku XX. Manuskrypt to de facto miscellanea składające się z trzech niepowiązanych ze sobą tematycznie tekstów w językach arabskim i osmańskim. Najciekawsze wydają się jednak dedykacje i zapiski znajdujące się na początkowych kartach rękopisu, które pozwalają odtworzyć jego historię. Z analizy inskrypcji widocznych na manuskrypcie wynika, że był on w posiadaniu m.in. ks. Mamerta Herburta, który o opracowanie rękopisu zwrócił się do Józefa Sękowskiego słynnego polsko-rosyjskiego orientalisty. List napisany przez Sękowskiego został doklejony do kart manuskryptu. Katedra Arabistyki i Islamistyki Wydział Orientalistyczny Uniwersytet Warszawski m.pinker@uw.edu.pl 19

20 Dr hab. Arzu SADYKHOVA, prof. UAM Zerwanie z kanonem: dwie nietypowe historie romantyczne w arabskiej literaturze średniowiecznej Romantyczne historie poetów beduińskich (VII VIII w.) cieszyły się dużą popularnością w arabskiej literaturze średniowiecznej. Spośród wielu historii miłosnych do najbardziej znanych zaliczyć można opowieści poświęcone takim postaciom jak: Urwa i Afrā, am l i Bu ayna, Qays b. ari i Lubn, Ma nūn (Qays b. al-mulawwa ) i Layl, Layl al-a yaliyya i Tawba b. umayyir. Zasady kanonu zostały ostatecznie sformułowane pod koniec IX wieku, czego skutkiem okazało się być usztywnienie fabuły historii i ograniczenie akcji do następujących elementów: spotkanie się bohaterów (w wypadku, gdy nie dorastali razem), nieszczęśliwa miłość, po której kochankowie cierpią z powodu dzielącego ich dystansu, a w efekcie umierają. Jednakże, w trakcie studiowania prozaicznych części tych opowieści stało się jasne, że dwie z nich wykazują pewne specyficzne cechy. Historia Qaysa i Lubny jest nietypowa i wyjątkowa, gdyż powstała w dwóch wersjach radosnej i smutnej. Szczegółowa analiza porównawcza licznych elementów prozaicznych historii, zebranych w różnych antologiach literackich arabskich uczonych średniowiecznych wykazała, iż pierwotnie zawierała ona szczęśliwe zakończenie, smutne zaś zostało wymyślone i dodane do historii później, w celu zapewnienia czystości kanonu. Kolejna niezwykła historia, o Layli al-a yaliyyi i Tawbie b. umayyirze, zasługuje na uwagę ze względu na jej odwróconą fabułę : głównym bohaterem jest kobieta, będąca jednocześnie poetką. Powyższe, nietypowe historie wykazują pewną swobodę w tworzeniu opowiadań folklorystycznych pomimo sztywnych ram kanonicznych. Zakład Arabistyki i Islamistyki Katedra Studiów Azjatyckich Wydział Neofilologii Uniwersytet im. Adama Mickiewicza arzsad@amu.edu.pl Mgr Małgorzata AL-SHAHARI Potrzeba usystematyzowania i standaryzacji kształcenia tłumaczy języka arabskiego wobec nowych wyzwań translatorskich XXI wieku Przez wiele lat na studiach filologicznych nie prowadzono nauczania tłumaczenia, w tym tłumaczenia specjalistycznego, np. w zakresie niezbędnym dla pełnienia funkcji tłumacza przysięgłego. Ustawa o zawodzie tłumacza przysięgłego, wprowadzona w 2004 roku, podniosła rangę tłumacza przysięgłego i nobilitowała osoby wykonujące tą profesję z funkcji pomocnika sądowego do rangi profesjonalisty wykonującego zawód zaufania publicznego. Przed wejściem w życie tego rozporządzenia tłumacze sądowi byli w zasadzie samoukami, którzy czerpali podstawową wiedzę zawodową ze specjalistycznych publikacji unikatowych. W ostatnich latach w związku z nową sytuacją geopolityczną, która doprowadziła m.in. do napływu imigrantów z krajów arabskich, przed osobami wykonującymi zawód tłumacza języka arabskiego pojawiły się nowe wyzwania translatorskie. Niestety, filologiczne studia arabistyczne nie przygotowują do pełnienia funkcji tłumacza języka arabskiego, brak jest również polskich publikacji, które umożliwiłyby osobom zainteresowanym pogłębienie wiedzy w tym zakresie. Celem niniejszego wystąpienia jest zasygnalizowanie potrzeby usystematyzowania i standaryzacji kształcenia tłumaczy języka arabskiego w Polsce. Badacz niezależny al.shahari@poczta.onet.pl 20